Piąty Roczny Raport EIOPA stanowi niezwykle istotny dokument w ocenie sposobu wdrażania i przestrzegania IDD przez państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokument ten nie tylko prezentuje zestawienie liczby sankcji i ich charakteru, ale również rzuca światło na zmieniające się podejście organów nadzoru do egzekwowania przepisów prawa i ochrony interesów konsumentów na rynku ubezpieczeniowym.
Sankcje administracyjne oraz inne środki, które zostały nałożone w 2023 roku, są efektem intensyfikacji działań kontrolnych, jak również coraz bardziej dojrzałego i kompleksowego nadzoru nad rynkiem. Raport wyraźnie wskazuje, że instrumenty sankcyjne pełnią dziś nie tylko funkcję represyjną, ale także prewencyjną i edukacyjną. EIOPA podkreśla, że sankcje są jednym z elementów wachlarza działań nadzorczych, który obejmuje także środki miękkie, takie jak dialog nadzorczy, publikowanie wytycznych czy prowadzenie działań uświadamiających.
Na uwagę zasługuje fakt, że nie wszystkie państwa członkowskie stosują sankcje w sposób jednolity. W wielu przypadkach widoczne są znaczne różnice w liczbie nałożonych środków, ich intensywności oraz typologii. Przykładowo, podczas gdy część państw stosuje głównie sankcje finansowe, inne opierają się bardziej na cofnięciach rejestracji lub zakazach prowadzenia działalności. Istotne jest również to, że w niektórych jurysdykcjach obowiązują odrębne procedury, które powodują, że formalnie nałożona kara może być klasyfikowana inaczej niż w pozostałych krajach.
Raport EIOPA zwraca szczególną uwagę na ewoluującą rolę wymogów dotyczących nadzoru nad produktem i zarządzania nim – tzw. Product Oversight and Governance (POG). W ostatnich latach obserwuje się wyraźny wzrost liczby sankcji za naruszenia w tym obszarze, co świadczy o jego rosnącym znaczeniu w praktyce nadzorczej. Nieprawidłowości obejmują zarówno niedociągnięcia proceduralne (np. brak dokumentacji procesów zatwierdzania produktu), jak i poważniejsze naruszenia mające realny wpływ na klienta (np. nieadekwatna identyfikacja rynku docelowego lub brak odpowiedniego przeglądu produktu).
EIOPA podkreśla, że nakładane sankcje są również sygnałem dla całego rynku – pokazują kierunek, w którym zmierza nadzór, oraz przypominają o odpowiedzialności, jaka ciąży na dystrybutorach i producentach ubezpieczeń. Warto zauważyć, że w niektórych przypadkach sankcje obejmowały nie tylko kary pieniężne, ale również działania o charakterze systemowym, np. nakazy wstrzymania dystrybucji określonych produktów.
W warstwie statystycznej raport prezentuje imponującą skalę działań nadzorczych. Od 2018 roku w ramach stosowania IDD nałożono ponad 8000 cofnięć rejestracji oraz niemal 4000 sankcji finansowych. Tylko w 2023 roku zarejestrowano 1510 sankcji w 20 państwach członkowskich, a ich łączna wartość przekroczyła 326 tys. euro. Niemniej jednak liczby te należy interpretować ostrożnie – nie są one pełnym obrazem efektywności nadzoru, lecz jedynie jego fragmentem. Część państw nie przekazuje pełnych danych, a wiele działań prewencyjnych nie jest formalnie klasyfikowanych jako sankcje.
Ciekawym aspektem jest także coraz częstsze stosowanie środków wyprzedzających – takich jak nakazy zaprzestania działalności – które pozwalają szybko reagować na sytuacje potencjalnie szkodliwe, zanim jeszcze wyrządzą one realną szkodę klientom. Tego typu działania wpisują się w nowoczesny model nadzoru proaktywnego, który zamiast reagować post factum, stara się minimalizować ryzyko na wcześniejszym etapie.
Z perspektywy strategicznej raport EIOPA stanowi doskonały punkt odniesienia do refleksji nad przyszłością rynku dystrybucji ubezpieczeń w Europie. Pozwala zidentyfikować obszary ryzyka, zmapować słabości systemowe oraz wyznaczyć priorytety działań nadzorczych na kolejne lata. Organizacje działające na rynku ubezpieczeniowym powinny traktować ten dokument nie tylko jako zestaw danych, ale przede wszystkim jako przewodnik po zmieniających się oczekiwaniach nadzorców.
W kolejnych publikacjach przeanalizujemy szczegółowo poszczególne typy naruszeń, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stabilność rynku i ochronę interesów konsumentów.