Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta podsumował swoją działalność w 2024 r. Patrząc na liczby wyniki były następujące:
- ponad 750 decyzja z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów
- ponad 937 mln zł kar, w tym:
- ponad 650 mln zł za praktyki ograniczające konkurencję
- ponad 260 mln zł za naruszenia zbiorowych interesów konsumentów oraz z tytułu uznania klauzul za niedozwolone
Ochrona konkurencji
W 2024 r. Prezes Urzędu zainicjował aż 26 postępowań odnoszących się do stosowania praktyk ograniczających konkurencję, w tym 11 postępowań antymonopolowych, a 15 wyjaśniających. W związku z procedurami Prezes UOKiK wydał 13 decyzji – 11 dotyczących niedozwolonych porozumień oraz 2 dotyczące nadużywania pozycji dominującej. Oprócz tego aż 76 przedsiębiorców otrzymało tzw. wystąpienia miękkie, czyli wezwania do dobrowolnej zmiany praktyk.
Jak już wyżej wspomniano łączna wysokość kar wynosiła ponad 650 mln zł, z czego na osoby fizyczne zarządzające danymi przedsiębiorstwami nałożono aż 4 mln zł.
Co ciekawe, najwyższa kara nałożona w jednej decyzji wynosiła prawie 408 mln zł (12 przedsiębiorców i 5 osób fizycznych). Prezes UOKiK postanowił ukarać tak spółki i osoby nimi zarządzające przy zmowie cenowej i podziału rynku pomiędzy spółką KIA Polska oraz dilerami jej samochodów. Według stanu faktycznego nabywcy samochodów KIA przez co najmniej 8 lat (2013 r. – 2021 r.) kupowali samochody tylko od odgórnie wyznaczonego sprzedawcy, a tym samym nie mieli możliwości uzyskać tańszej oferty od innego dilera.
Prezes Urzędu przykłada również dużą wagę do kwestii konkurencji na rynkach cyfrowych. Skupia się na „mediowych gigantach”, czyli głównie Meta Platforms Ireland. Z powodu zmian wprowadzonych przez platformę, treści polskich wydawców wyświetlane są w postaci pojedynczego odnośnika, a nie jako graficzny podgląd materiału. Doprowadziło to do ograniczenia zainteresowania tymi treściami i do zmniejszenia liczby odsłon artykułów. UOKiK regularnie kontroluje więc działanie platformy oraz sprawdza, czy Meta nie nadużywa swojej pozycji rynkowej.
Ważny w kwestii konkurencji jest również rynek pracy. Prezes zwraca uwagę, że wielu pracowników nie jest świadomych, że pada ofiarą nieuczciwej konkurencji np. poprzez uogólnione ustalanie wysokości wynagrodzenia, czy też brak podwyżek. UOKiK w szczególności zwrócił uwagę na działania właścicieli sieci Biedronka i Dino, między którymi istniała zmowa co do pracowników – kierowców. Polegała ona na tym, że spółki nie konkurowały ze sobą w kwestii zatrudniania kierowców.
Przewaga kontraktowa
W obszarze przeciwdziałania nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej szczególne znaczenie ma wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który potwierdził stanowisko Prezesa UOKiK w sprawie relacji dużych sieci handlowych z dostawcami produktów rolno-spożywczych. Sąd utrzymał w mocy decyzję z 2020 roku, w której stwierdzono, że spółka Jeronimo Martins Polska nie miała prawa do żądania od dostawców produktów spożywczych rabatów, które nie zostały uprzednio uzgodnione. W wyniku tej sprawy sąd nałożył na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości ponad 506 mln złotych.
W 2024 roku Prezes UOKiK wszczął trzy postępowania wyjaśniające oraz wydał jedną decyzję dotyczącą praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej. Ponadto skierował do przedsiębiorców 31 tzw. wystąpień miękkich. W siedmiu przypadkach dotyczyły one wezwań skierowanych do dużych przetwórców owoców, wzywających do zmiany stosowanych praktyk handlowych. Pięciu z adresatów pozytywnie odpowiedziało na apel Prezesa Urzędu, modyfikując swoje działania – skracając terminy płatności za owoce łatwo psujące się oraz umożliwiając weryfikację wyników badań jakościowych.
Kontrola koncentracji
W 2024 roku Prezes UOKiK wydał łącznie 312 zgód na dokonanie koncentracji przedsiębiorców. Trzy z tych decyzji miały charakter warunkowy i dotyczyły rynków kabli i przewodów, cementu oraz paliw. Równocześnie wszczęto 353 nowe postępowania mające na celu ocenę, czy planowane transakcje nie będą miały negatywnego wpływu na konkurencję.
Przykładem decyzji zezwalającej na koncentrację było rozstrzygnięcie w sprawie przejęcia przez Lisner Holding kontroli nad spółką Greenwich oraz nabycia części majątku firmy Koral z Tczewa. Obaj przedsiębiorcy działają m.in. w branży produkcji gotowych dań, ze szczególnym uwzględnieniem wyrobów rybnych. W toku postępowania Prezes Urzędu przeprowadził ankiety wśród konkurentów i kontrahentów stron transakcji. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi uznał, że koncentracja nie doprowadzi do istotnego ograniczenia konkurencji na rynku.
Zatory płatnicze
W zakresie walki z zatorami płatniczymi w 2024 roku Prezes UOKiK skupił się przede wszystkim na działaniach miękkich. Wystosował 79 wystąpień do przedsiębiorców, których praktyki w zakresie płatności budziły wątpliwości. Równocześnie prowadzone były postępowania wyjaśniające, w ramach których przeanalizowano aż 2,8 miliona faktur. Efektem tych działań było wszczęcie 31 postępowań administracyjnych.
W celu przeciwdziałania zatorom płatniczym Urząd monitoruje rynek, korzystając z różnych źródeł informacji – zarówno powszechnie dostępnych, jak i pochodzących z własnych analiz. Istotną rolę odgrywają także zawiadomienia składane przez podmioty gospodarcze, które podejrzewają, że padły ofiarą zatorów. W 2024 roku rozpatrzono 28 takich zawiadomień dotyczących podejrzeń o nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Legislacja
W minionym roku rozpoczęto prace nad projektem nowej ustawy o kredycie konsumenckim. Projekt ten przewiduje nałożenie na kredytodawców nowych obowiązków informacyjnych wobec konsumentów jeszcze przed zawarciem umowy kredytowej, w tym obowiązek przekazania ogólnych informacji dotyczących oferowanego kredytu. Nowe przepisy wprowadzą również szczegółowe wymagania dotyczące reklamy i marketingu kredytów konsumenckich – w tym katalog informacji, które muszą obowiązkowo znaleźć się w reklamie.
Z kolei w grudniu weszły w życie przepisy, które rozszerzają katalog podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo produktów dostępnych na rynku. Nowe regulacje obejmują platformy zakupowe online, które są obecnie zobowiązane do monitorowania ofert dostępnych na ich stronach oraz usuwania tych, które nie spełniają norm bezpieczeństwa.
Dodatkowe działania
W 2024 r. Prezes UOKiK opublikował poradnik, w którym przedstawił problematykę zmów na rynku pracy. Jest to istotny dokument zarówno dla pracowników, jak i pracodawców, ponieważ wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, że niektóre praktyki mogą mieć charakter ograniczający konkurencję. Jako przykład przywołać można wspólne uzgadnianie wysokości płac dla pracowników lub brak podwyżek, czy też ustalenia o niekonkurowaniu pracownika.