Ustawa z dnia 16.08.2023 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku wprowadziła zmiany w wielu aktach prawnych regulujących rynek finansowy i ubezpieczeniowy. Oprócz kluczowej dla rynku dystrybutorów ubezpieczeniowych ustawy o dystrybucji ubezpieczeń, w wielu miejscach znowelizowana została także ustawa z dnia 11.09.2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (dalej: UDUIR), która z koeli jest kluczowa dla funkcjonowania zakładów ubezpieczeń i reasekuracji.
Od 29.09.2023 r. obowiązują znowelizowane przepisy dotyczące tajemnicy ubezpieczeniowej i zbierania danych przez zakłady ubezpieczeń. W art. 35 w ust. 2 UDUIR rozszerzona została grupa organów, na żądanie których zakład ubezpieczeń ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę dotyczącą poszczególnych umów ubezpieczenia o Straż Graniczną oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne. Obowiązek zachowania tajemnicy ubezpieczeniowej nie dotyczy teraz także informacji udzielanych na wniosek innego zakładu ubezpieczeń, zakładu reasekuracji, dominującego podmiotu ubezpieczeniowego, dominującego podmiotu nieregulowanego lub mieszanego dominującego podmiotu ubezpieczeniowego.
W art. 36 ust. 1 UDUIR rozszerzono grupę organów, w stosunku do których istnieje obowiązek zachowania w tajemnicy informacji dotyczących przekazania danych. Dotychczas tajemnicą objęte było przekazanie danych wyłącznie Policji. Aktualnie zaś jest to także Straż Graniczna, ABW, CBA, Inspektor Nadzoru Wewnętrznego i Żandarmeria Wojskowa.
W art. 41 UDUiR zmianie uległ termin usunięcia przez zakład ubezpieczeń danych dotyczących wykroczeń lub przestępstw stanowiących naruszenia przepisów ruch drogowego. Zamiast usunięcia danych „niezwłocznie po dokonaniu czynności” zakład ubezpieczeń powinien je usunąć „po upływie terminu przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia”. Zmiana ma na celu realne umożliwienie ubezpieczonym dochodzenie roszczeń w sprawie ustalenia przez zakład ubezpieczeń wysokości składki ubezpieczeniowej.
Nowelizacja objęła także przepisy dotyczące systemu zarządzania zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji. Zmiana w art. 49 ust. 1 UDUIR ma charakter doprecyzowujący poprzez wprowadzenie konieczności poinformowania organu nadzoru o powołaniu lub odwołaniu członka rady nadzorczej lub członka zarządu na kolejną kadencję (zamiast informowania jedynie o zmianach w składzie organu). Dodanie w art. 49 ust. 1a ma z kolei na celu wprowadzenie wymogu przekazania przez zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji informacji organowi nadzoru o wewnętrznym podziale kompetencji pomiędzy członkami zarządu zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji. Zaproponowana zmiana brzmienia art. 51 ust. 1 UDUIR ma charakter doprecyzowujący. Aktualnie nie budzi już wątpliwości, że powołanie prezesa zarządu oraz członka zarządu odpowiedzialnego za zarządzanie ryzykiem wymaga wydania przez organ nadzoru dwóch odrębnych decyzji.
Zmianie uległy także niektóre przepisy dotyczące gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń i reasekuracji. Zmiana brzmienia art. 231 ust. 1 pkt 1 i 2 UDUIR polega na zastąpieniu wyrazów „koszty” wyrazami „wydatki” i ma na celu zapewnienie zgodności tych przepisów z przepisami dyrektywy Wypłacalność II. W wielu przepisach UDUIR (m.in. art. 237, art. 250, art. 335, art. 345, art. 347, art. 415 itd.) zaproponowano zmiany mające na celu wprowadzenie możliwości korzystania z doręczeń elektronicznych w odniesieniu do czynności kontrolnych i innych czynności nadzorczych KNF niemających formy decyzji administracyjnej. Znowelizowane
przepisy określają zasady i tryb doręczania dokumentów sporządzonych/udzielonych/wydawanych/zgłaszanych (np. protokół kontroli, upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, zalecenie, zastrzeżenie) na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej w ramach przeprowadzania kontroli działalności i stanu majątkowego zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji oraz przeprowadzania wizyty nadzorczej w zakładzie ubezpieczeń i zakładzie reasekuracji. Doręczenie tych dokumentów będzie następowało na adres do doręczeń elektronicznych.
W art. 276 UDUIR dodano ust. 10 dający ministrowi właściwemu do spraw instytucji finansowych dyspozycję do wydania rozporządzenia mającego określić zasady inwestycyjne przy lokowaniu przez zakład ubezpieczeń aktywów z umów ubezpieczenia na życie, w których ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający, jeżeli z tytułu tej umowy ubezpieczony ponosi koszt składki ubezpieczeniowej. Celem regulacji jest zwiększenie poziomu ochrony takich osób.
W ramach przepisów dotyczących sprawozdawczości, w art. 280 uchylono ust. 1, dzięki czemu zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji zostały zwolnione z obowiązku przedstawiania KNF rocznych sprawozdań finansowych, które mogą być samodzielnie pobrane przez organ nadzoru za pośrednictwem KRS. Nałożono jednak na nie inne obowiązki w zakresie informowania KNF o wyborze firmy audytorskiej do badania sprawozdania o wypłacalności i kondycji finansowej zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji (art. 290 ust. 1a UDUIR).
Szereg istotnych zmian wprowadzono w rozdziale dotyczącym likwidacji zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji. Doprecyzowano brzmienie art. 319 UDUIR poprzez wskazanie, że zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji w likwidacji w dalszym ciągu podlegają nadzorowi KNF. W art. 320 UDUIR wprowadzono zmiany mające na celu wzmocnienie kompetencji organu nadzoru w zakresie ustanowienia likwidatora z urzędu w przypadku likwidacji dobrowolnej zakładu ubezpieczeń albo zakładu reasekuracji. W art. 322 UDUIR doprecyzowano postanowienia określające uprawnienia i obowiązki organów zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji w likwidacji w przypadku likwidacji przymusowej oraz uprawnienia i obowiązki likwidatora takiego zakładu. W przypadku przymusowej likwidacji organ nadzoru uzyskał kompetencje do określenia wynagrodzenia likwidatora z jednoczesnym ustaleniem w art. 323 UDUIR jego maksymalnej wysokości. Dodanie przepisu art. 324a UDUIR ma na celu wprowadzenie postanowień umożliwiających sprawowanie funkcji likwidatora przez osoby prawne oraz doprecyzowanie przepisów określających wymogi, które powinni spełniać likwidatorzy.
W ramach przepisów dotyczących nadzoru sprawowanego przez KNF wprowadzono możliwość korzystania z doręczeń elektronicznych w odniesieniu do czynności kontrolnych i innych czynności nadzorczych KNF. Na podstawie zmienionego art. 335 ust. 1 UDUIR zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji mogą przekazywać KNF informacje i wyjaśnienia konieczne do celów nadzoru nie tylko na piśmie w postaci papierowej ale także w postaci elektronicznej. Organ nadzoru zyskał nowe uprawnienie do żądania od zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji danych i informacji na wniosek EIOPA. Dotychczas EIOPA na mocy prawa europejskiego, co do zasady, nie była uprawniona do bezpośredniego zbierania informacji i wzywania zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji do przekazania stosownych danych. W celu wyeliminowania problemu ze zbyt małą liczbą dni na wniesienie zastrzeżeń do protokołu kontroli, w art. 350 UDUIR zmieniono termin 14 dni na 10 dni roboczych dla zgłoszenia takich zastrzeżeń oraz dla rozpatrzenia ich przez organ nadzoru.
Istotną zmianą jest także zwiększenie maksymalnej wysokości kar nakładanych na członków zarządu zakładu ubezpieczeń albo zakładów reasekuracji (ze 100.000 zł do 3.000.000 zł), a także na zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji (nawet do 20.000.000 zł) w przypadku niewykonania decyzji KNF dotyczącej uprzednio wydanych zaleceń. W art. 366 UDUIR dodano postanowienia umożliwiające KNF nakładanie administracyjnych kar pieniężnych na podmioty
naruszające zakazy lub ograniczenia określone w decyzjach interwencyjnych wydanych na podstawie art. 16 lub art. 17 rozporządzania PRIIP.
Z powyższego zestawienia wynika, że ostatnia nowelizacja UDUIR jest obszerna i dotyczy szeregu przepisów z różnych obszarów funkcjonowania zakładów ubezpieczeń i reasekuracji. Co istotne – nie pozostaje także bez wpływu na działalność zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
W kolejnej ostatniej już części przedstawimy równie istotne zmiany wprowadzone w ustawie z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych.