Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów w uchwale z dnia 6 października 2022 r. (sygn. akt I CZP 119/22) uznał, że odszkodowanie przysługujące od zakładu ubezpieczeń na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów obejmuje wyłącznie niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. Znane jest już uzasadnienie tej uchwały.
Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu dotyczyło odpowiedzi na pytanie czy zakład ubezpieczeń może obniżyć należne odszkodowanie przysługujące z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów o rabaty oraz ulgi na części i materiały służące do naprawy pojazdu, możliwe do uzyskania w ramach współdziałania poszkodowanego z ubezpieczycielem w zakresie likwidacji szkody z odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody w procesie naprawy pojazdu (art. 362 kc w zw. z art. 354 § 2 kc).
Sąd Najwyższy podjął się kompleksowej analizy sygnalizowanego problemu, albowiem orzecznictwo sądów powszechnych w powyższej materii jest niejednolite. Według Sądu Najwyższego analiza orzecznictwa prowadzi do wniosku, że wyraźną przewagę ma stanowisko, zgodnie z którym przy ustalaniu odszkodowania nie jest dopuszczalne uwzględnianie rabatów i ulg wskazywanych przez zakłady ubezpieczeń. Na marginesie wskazujemy, że Rzecznik Finansowy w opublikowanej w dniu 24 listopada 2022 r. analizie na temat optymalizacji kosztów likwidacji szkód z ubezpieczenia OC komunikacyjnego, związanej z działalnością tzw. sieci partnerskich zakładów ubezpieczeń, także zwracał uwagę, że z jednej strony sądy wskazują na dopuszczalność uznania stosowania rabatów przy ustalaniu wysokości szkody, z drugiej strony przyjmują pogląd odrzucający możliwość stosowania rabatów przy ustalaniu wysokości odszkodowania należnego poszkodowanemu.
Sąd Najwyższy uznał, że w formule „niezbędnych i ekonomicznie uzasadnionych kosztów naprawy” nie mieści się jakikolwiek automatyzm, a w szczególności jednoznaczne i odgórne przesądzenie, że odszkodowanie przysługujące od zakładu ubezpieczeń z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów może być każdorazowo obniżone o rabaty oraz ulgi na części i materiały służące do naprawy pojazdu. Jednocześnie Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że nie można z góry wykluczyć możliwości uwzględnienia rabatów i ulg, o ile na podstawie okoliczności konkretnej sprawy będzie możliwe przyjęcie, że mieszczą się one czy wręcz współkształtują niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy.
W ocenie Sądu Najwyższego niezbędne jest ustalenie, czy faktycznie ceny z uwzględnieniem rabatów i ulg są stosowane przez ubezpieczyciela na rynku lokalnym, zaś możliwość skorzystania z nich przez poszkodowanego nie jest związana z jakimiś szczególnymi trudnościami. Na akceptację nie zasługują praktyki ubezpieczycieli polegające na odwoływaniu się do rabatów i ulg wyłącznie w celu obniżenia odszkodowania należnego poszkodowanemu, jak też godzące w prawo poszkodowanego do wyboru sposobu likwidacji szkody czy też w prawo podjęcia decyzji, aby samochodu w ogóle nie naprawiać. Jeżeli ceny z uwzględnieniem rabatów i ulg są faktycznie stosowane przez zakład ubezpieczeń za pośrednictwem współpracującej z nim i dostatecznie rozbudowanej na rynku lokalnym sieci warsztatów naprawczych i sklepów z częściami zamiennymi, to tak rozumiane ceny mogą stanowić niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy.
Jakkolwiek Sąd Najwyższy nie przesądził o tym, że w każdym przypadku istnieje konieczność automatycznego uwzględnienia rabatów i ulg oferowanych przez zakład ubezpieczeń, niemniej uchwała Sądu Najwyższego stoi w opozycji do jednej z rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego dotyczących likwidacji szkód w ubezpieczeniach komunikacyjnych. Zgodnie z rekomendacją 17.3. „Ustalając należne świadczenie, zakład ubezpieczeń nie może powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży.”. Z Rekomendacjami organu nadzoru wiąże się zasada „zastosuj albo wyjaśnij”. W związku z czym zakłady ubezpieczeń, które nie stosują się do rekomendacji 17.3. ani nie zamierzają się do niej zastosować, dzięki uchwale Sądu Najwyższego uzyskały podstawę do uzasadnienia swoich wyjaśnień.
Na zakończenie wskazujemy, że Rzecznik Finansowy w dniu 30 sierpnia 2022 r. także wystąpił z wnioskiem do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie istniejących w orzecznictwie sądów rozbieżności w wykładni przepisów prawa w zakresie dopuszczalności stosowania w ustalaniu odszkodowania z OC posiadaczy pojazdów mechanicznych rabatów i upustów stosowanych w sieciach partnerskich zakładów ubezpieczeń. Zainteresowanym pozostaje nic innego jak oczekiwać na kolejną uchwałę Sądu Najwyższego dotyczącą powyższej materii.
Pełna treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2022 r. (sygn. akt I CZP 119/22) dostępna jest tutaj.